دستورالعملی‌ازآیت الله ملکی‌تبریزی

 دستورالعملی‌ازآیت الله ملکی‌تبریزی

قبل از خواب انسان محاسبه اعمال روز خود را کرده و بدنبال علاج خیانتهای نفس، به قدر توان باشد و از این محاسبه و علاج غفلت نکند و باید این عمل آن قدر تکرار شود که براى او عادت شود و بدون محاسبه و درمان به خواب نرود و هر مقدار از توبه که فعلاً ممکن است تدارک بیند .

به نام خدا

خواب یکی از نیازهای اساسی بدن است و تقریباً یک سوم از عمر انسانها در خواب می گذرد. یک سوم از عمر انسان زمان کمی نیست! با احتیاجات فراوان دیگری که باید برای بدن خود فراهم کنیم مگر چه قدر وقت برای ما می ماند که با آن بخواهیم کسب علم و معرفت و آگاهی کنیم؟ با این حساب ما باید از خواب خود که زمان زیادی از عمر ما را اشغال می کند به بهترین وجه استفاده کنیم.

به همین خاطر در قرآن و روایت اهل بیت(علیهم السلام) به مساله خواب توجه زیادی شده است، آداب و دستورات خاصی نیز برای آن ذکر کرده اند، که با رعایت آنها انسان می تواند به راحتی یک سوم از عمر خود را مشغول عبادت خدا شود.

بزرگان و عرفای ما نیز به این مساله توجه خاصی داشته اند و در کلام آنها توصیه های فراوانی به سالکان راه خدا در این مورد شده است.

که از جمله آنها حضرت آیة الله میرزا جواد آقا ملکی رحمة الله علیه است، که دستورالعملی در رابطه با آداب خواب و خوابیدن برای سالک راه خدا بیان می فرمایند: بارى سالک راه خدا را بعد از توبه ، لازم است در اول صبح مشارطه با نفس ‍ نماید (یعنى با خویشتن شرط کند که امروز تا وقت خواب نباید از من گناهى سر بزند)

 مشارطه شریک و سهیم در اعزا و انفس ( عزیزترین و نفیس ترین ) سرمایه ها همانطور که شریکى با شریک خود و سهیمى با هم سهم خود - که در عزیزترین و نفیس ترین سرمایه ها شریک و سهیم است ، مشارطه مى کند - و در عرض روز تا وقت خواب مراقبت کامل نماید و تمام اعضا و جوارح را مراقب و مواظب باشد که بر خلاف شرطى که در اول صبح با آنان نموده ، رفتار نکند و گناهى را مرتکب نشوند .

و در وقت خواب محاسبه کامل از تمام آنچه در این مدت صرف کرده است و از وقتش و از قواى ظاهرى و باطنى و آنچه از نعمتهاى الهى در آن صرف کرده و یا مهمل گذاشته ، به عمل آورد و دقیقا به حساب خود برسد و همه اینها به قرارى که علماى اخلاق نوشته اند، عمل نماید، تفصیل آن را موکول به کتب اخلاق که نوشته شده و واقعا هم خوب نوشته اند مى نمایم ، ولى به چند فقره اهم که خیلى موثر است اشاره مى شود و آن این است :

وقت خواب

قبل از خواب انسان محاسبه اعمال روز خود را کرده و بدنبال علاج خیانتهای نفس، به قدر توان باشد و از این محاسبه و علاج غفلت نکند و باید این عمل آن قدر تکرار شود که براى او عادت شود و بدون محاسبه و درمان به خواب نرود و هر مقدار از توبه که فعلاً ممکن است تدارک بیند و آنچه تاخیر لازم است عزم جدی در جبران آن داشته باشد و بداند حالا که می خوابد، خواب  هم برادر مرگ است .

صریح آیه مبارکه است که مى فرماید:

الله یتوفى الانفس حین موتها و التى لم تمت فى منامها فیمسک التى قضى علیها الموت و یرسل الاخرى(1)

خدا است که جانها را به هنگام مرگشان مى گیرد و جانى را که در حال خواب نمرده است پس آن را که مرگش فرا رسیده نگاه مى دارد و دیگرى را به بدن باز مى فرستد تا وقت تعیین شده اش فرا رسد.

پس لازم است که فى الجمله عده موت را نموده و آمادگى براى مرگ داشته باشد، از قبیل اینکه عهد ایمان خود را تجدید نموده و با طهارت ( وضو یا غسل یا تیمم ) روى به قبله و روى به قبله حقیقیه نموده ، به نام خدا و گفتن بسم الله الرحمن الرحیم وارد بستر شود. اعمالى را که براى هنگام خواب وارد شده ، به قدر قوت به عمل اورده ، نفس و روح خود را به حضرت او جل جلاله تسلیم نماید. و از اعمال وقت خواب آنها را که اهمیت بیشترى دارند ترک نکند، که عبارتند از: اینکه به هنگام دخول به رختخواب بسم الله الرحمن الرحیم را از قلب و لسان بگوید و ایه مبارکه :

قل انما انا بشر مثلکم یوحى الى انما الهکم اله واحد فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعباده ربه احدا. (2)

 و آیه مبارکه :

آمن الرسول بما انزل الیه من ربه و المومنون کل آمن بالله و ملائکته و کتبه و رسله لا نفرق بین احد من رسله و قالوا سمعنا و اطعنا غفرانک ربنا و الیک المصیر لا یکلف الله نفسا الا وسعها لهاما کسبت و علیها ما اکتسبت ربنا لا تواخذنا ان نسینا او اخطانا ربنا و لا تحمل علینا اصرا کما حملته على الذین من قبلنا ربنا و لا تحملنا ما لا طاقه لنا به واعف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولانا فانصرنا على القوم الکافرین(3)

را با تدبر بخواند و تسبیح حضرت زهرا (س ) و آیه الکرسى و سه بار و یا یازده بار سوره قل هو الله احد

و سه دفعه یفعل الله ما یشاء بقدرته و یحکم ما یرید بعزته و ایه مبارکه شهدالله انه لا اله الا هو و الملائکه و اولو العلم قائما بالقسط لا اله الا هو العزیز الحکیم ان الدین عندالله الاسلام و ما اختلف الذین و اتوا الکتاب من بعد ما جائهم العلم بغیا بینهم و من یکفر بایات الله فان الله سریع الحساب

و اگر استغفارهاى مرویه و مطلق استغفار استغفرالله ربى و اتوب الیه هم بکند، خوب است و ملتفت باشد که ممکن است خداوند جواد در همین خواب چنان که براى انبیا و سایرین از اولیا و مۆ منین در حال خواب موهبتهاى عظیمه عنایت فرموده است به او عنایت هم فرماید.

اى بسا معارف که از رویاها براى سالکین کشف شده و بسا مقامات که از رویاى انبیا (ع ) و ائمه (ع ) و بزرگان دین به سالک عنایت مى شود.

این عبد ذلیل خیلى امیدواریهایم به بعضى رویاهایى است که در آنها حضرات معصومین (ع ) را زیارت کرده ام و مورد مرحمتهاى بزرگ واقع شده ام .

بارى بعد از خواندن این آیه اگر حال فکرى برایش دست بدهد که در حال فکر خوابش ببرد، زهى کرامت ، و الا مشغول ذکرى از اذکار بشود تا خوابش ‍ در حال ذکر ببرد، و اگر ذکر را در اواخر به نفسش بیندازد که بین النوم و الیقظه ( میان خواب و بیدارى )

 را که لسان از حرکت بیافتد نفس یاالله یا تنها لفظ جلاله الله را بگوید، خوب است ، اگر در این حال خوابش ببرد بسا مى شود که او خواب است ، ولى نفسش آشکارا ذکر مى کند که گاه است بیدار هم مى شود.

خلاصه خودش را به سراسر وجودش تسلیم حضرت او جل جلاله نماید.

---

پی نوشتها:

1-      سوره مبارکه زمر / آیه 42

2-      سوره مبارکه کهف / آیه 110

3-      سوره مبارکه بقره / آیه 286-285

منبع: بر گرفته از کتاب در محضر عارفان / مولف واصف بادکوبه اى