چرا خداوند در قرآن واژة تدبّر را فقط در مورد قرآن به کار برده است؟

چرا خداوند در قرآن واژة تدبّر را فقط در مورد قرآن به کار برده است؟

واژة تدبّر که چهار مورد در قرآن آمده[1] وتنها در مورد قرآن به کار رفته است و در مورد اشیاء دیگر به کار نرفته، ولی واژة فکر، هم در مورد قرآن به کار رفته وهم در مورد غیر قرآن. دربارة قرآن آنجا که می‌فرماید:« وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ[2]؛ و ما این (= قرآن) را بر تو نازل کردیم تا آنچه را که به سوی مردم نازل شده است، برای آنها روشن سازی و شاید اندیشه کنند.»

جهت این مسئله شاید تفاوتی باشد که در معنای این دو کلمه (فکر و تدبر) وجود دارد.

 تدبّر را اندیشه کردن در عواقب و دنبال کار معنی نموده‌اند.[3] تدبّر گرفتن شیء بعد از شیء دیگر است و در مورد قرآن منظور این است که در آیات قرآن یکی پس از دیگری تأمل کنید، هر قصه، حکم و حکمتی که نازل شده است را یکی از پس از دیگری تأمل نمایید، محکم را در کنار متشابه و آیات سال اول را در کنار آیات سال بعدی قرار دهید، می‌بینید با اینکه قرآن در مدت 23 سال نازل  شده، ولی در آن اختلاف و تناقضی دیده نمی‌شود.[4]

ازسوی دیگر مراد از تدبّر دنبال کردن و ژرفای چیزی را درک کردن است، از آنجا که قرآن دارای بطون (هفت بطن...) می‌باشد، معنای تدبّر رسیدن به ژرفای قرآن است و این ژرفا در طبیعت و امور دیگر وجود ندارد. افزون بر این فکر را به این صورت معنی نموده‌اند:«حرکت و مرور بر معلومات موجود برای رسیدن به مجهولات»[5] و راغب نکتة دیگری اضافه نموده و آن این که، فکر و تفکّر در جایی به کار می‌رود که بتوان از آن صورت ذهنی و قلبی پیدا کرد.[6]

با توجّه به این معنی می‌توان گفت: آن گاه که انسان دربارة طبیعت و امثال آن می‌خواهد مطالعه کند، اطّلاعات قبلی دارد، باید از آن معلومات، مجهولات طبیعت را بفهمد و همین طور می تواند تصویری اجمالی از طبیعت داشته باشد، امّا در باره قرآن تدبّر شود، یعنی آیه به آیه خود قرآن ملاحظه شود با پیش‌ فرض‌های قبلی و معلومات پیش‌ساختة ذهنی نباید به سراغ قرآن رفت، از این گذشته تصویر ذهنی کامل از قرآن برای همه کس میسّر نیست، لذا کلمة تدبّر به کار رفته است نه تفکّر.

و آنجا که در مورد انزال گفته تفکر کنید شاید سرش همین باشد که انسان در مخلوقات الهی از قبل چیزهایی می داند و خداوند با نزول قرآن و یادآوری این که همه این موجودات آفریننده دارد ، مردم را به فکر وامی دارد.

=========================
پی نوشت ها:
[1] . نساء/ 82، محمّد/ 26، مؤمنون/ 68، ص/ 29.
[2] . نحل/ 44.
[3] . راغب اصفهانی، المفردات، تهران، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404، ص 165. و ر. ک: خلیل، العین، ‌قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، 1414 ص253.
[4] . طباطبایی، سید محمّد حسین، المیزان فی تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ پنجم، 1403، ج 5، ص 19.
[5] . المیزان، همان، ج2، ص 248، و مفردات راغب، همان، ص 384.
[6] . مفردات راغب ، ص 384.



مرتبط با مذهب