نسخه ای برای درمان درد دنیا دوستی

«... سیدی اَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْیا مِنْ قَلْبی وَاجْمَعْ بَینی وَبَینَ الْمُصْطَفی وَآلِهِ خِیرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَخاتَمِ النَّبِیینَ مُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَانْقُلْنی اِلی دَرَجَةِ الَّتوْبَةِ اِلَیکَ وَاَعِنّی بِالْبُکآءِ عَلی نَفْسی فَقَدْ اَفْنَیتُ بِالتَّسْویفِ وَالاْمالِ عُمْری وَقَدْ نَزَلْتُ مَنْزِلَةَ الاْیسینَ مِنْ خَیری فَمَنْ یکوُنُ اَسْوَءَ حالاً مِنّی اِنْ اَنَا نُقِلْتُ عَلی مِثْلِ حالی اِلی قَبْری لَمْ اُمَهِّدْهُ لِرَقْدَتی وَلَمْ اَفْرُشْهُ بِالْعَمَلِ الصّالِحِ لِضَجْعَتی وَمالی لا اَبْکی وَلا اَدْری اِلی ما یکوُنُ مَصیری وَاَری نَفْسی تُخادِعُنی وَاَیامی تُخاتِلُنی وَقَدْ خَفَقَتْ عِنْدَ رَاْسی اَجْنِحَه الْمَوْتِ فَمالی لا اَبْکی ...»

« ... مولای من، دنیادوستی را از قلبم بیرون کن و مرا با خاتم پیامبران و رسول برگزیده ات، محمد مصطفی(ص) و خاندان پاکش، که آن ها را از میان آفریدگانت برگزیده ای، همراه فرما. مرا به مقام توبه و بازگشت به درگاه پرمهرت برسان. یاری ام کن تا بر حال زار خویش بگریم؛ چراکه عمر خود را با امروز و فردا کردن ها و آرزوهای بی انتها، بر باد داده ام و به جایگاه نااُمیدانی رسیده ام که به خیرشان امیدی نیست. کیست بدحال تر ازمن! در حالی به مدفن خویش وارد می شوم که آن را برای خوابیدنم مهیا نکرده  و با عمل صالح مفروش نکرده ام. چرا از دیده سرشک محنت نفشانم در حالی که از سرنوشت خویش بی خبرم و می بینم نفسم چگونه بر من نیرنگ زد و روزگار چگونه فریبم داد و این در حالی بود که مرگ بال های خود را بر سرم گسترانده بود، پس چرا گریه نکنم ...»  

«اَلا حُرٌّ یَدَعُ هذِهِ اللُّماظَةَ لاَِهْلِها؟ اِنَّهُ لَیْسَ لاَِنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ اِلاَّ الْجَنَّةَ، فَلاتَبیعُوها اِلاّ بِها؛ آیاآزاد مردى نیست که این نیم خورده دنیا را به اهل دنیا واگذارد؟! براى وجود شما قیمتى جز بهشت نیست، آن را جز به بهشت نفروشید.»

امام علی(ع)- نهج البلاغه- کلمات قصار(456)

سـرایِ خـانه گیتـی که خانه دو در است در او اساس اقامت مَنِه که رهگذر است

تو کدخدایی این خانه می کنی، غلطی تو را مقــام اقامــت به خـانه دگـر اســــت

برای ماندن به این دنیا نیامده ایم. این را همه می دانیم، اما اگر دنیای پر فریب بگذارد! جلوه های فریبنده این دنیای فانی، رهزن سرمایه عمر آفریدگانی است که وجودشان تنها برای بهشت آفریده شده است. انسان با بهترین ترکیب آفریده شد تا در بندگی خداوند، فخری باشد برای تمام کائنات و الگویی باشد برای هر موجودی که طالب بندگی خداست، که غایت آفرینش او چیزی جز عبادت حق تعالی نبوده و نیست؛ «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون»(ذاریات-56). با این حال دلبستگی به دنیا و زخارف و ظواهر آن، بیراهه ای است که انسان را به هزار توی غفلت می کشاند و او را از حقیقت وجودی خویش غافل می کند. به راستی، چگونه می توان از دام فریبنده دنیا و دلبستگی به آن رهایی یافت و به منزلگاهی پرامن و آسایش پای گذاشت؟ دعای ابوحمزه ثمالی، نیایشی که زمزمه سحرهای ماه رمضان حضرت سیدالساجدین(ع) بوده ، گنجینه ای از معارف الهی است که می تواند در این شب های سراسر نور و رحمت، دل های بیمار را درمان کند و روح های خسته را التیام بخشد. چه بهتر که نسخه ای از فرازهای این دعای مبارک را برای درمان درد دنیادوستی مورد استفاده قرار دهیم و در میان هزاران بیراهه موجود در این دنیای دلفریب، راهی بیابیم به سوی قرب الهی و جلب رضایت خداوند بخشنده و مهربان.

یکی از مباحث مهمی که در عرصه تربیت اسلامی برای رستگاری مؤمنان مورد توجه قرار گرفته، دلبستگی نداشتن به دنیا و زخارف آن است. این موضوع چگونه در دعای ابوحمزه ثمالی مورد توجه قرار گرفته و برای رسیدن به آن چه راهکاری ارائه شده است؟

دلبستگی به دنیا، اساسی ترین گرفتاری بشر است. آموزه های دینی ما، ریشه همه گرفتاری های بشر را دلبستگی به دنیا معرفی کرده اند. پیامبراکرم(ص) فرموده اند:«رأس کلّ خطیئة حبُّ الدنیا»، اساس و ریشه تمام گرفتاری ها و گناهان انسان و همچنین سبب تمامی انحرافات و لغزش های نوعِ بشر، تعلق خاطر به دنیا و زخارف و مظاهر آن است. وجود مقدس سیدالساجدین(ع) در فرازی از دعای روح بخش ابوحمزه ثمالی، درخواستشان از پروردگار متعال این است که :«سَیّدی، اَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْیا مِنْ قَلْبی» آقای من، مولای من، دلبستگی به دنیا و وابستگی به مظاهر فریبنده و فانی آن را از دلم بیرون کن. اگر به ریشه تمام صفات مذموم بنگریم، ردپای دلبستگی به دنیا را در آن ها مشاهده خواهیم کرد. همه حق کشی ها، تجاوزگری ها، غارتگری ها، حسادت ها و کینه ها، ریشه در وابستگی ما به دنیا و گنج های فانی آن دارد. خداوند متعال، در قرآن کریم، به تمام انسان ها هشدار می دهد که دنیایی که به آن دل می بندید، گذرا و فانی است.«وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ؛ این زندگى دنیا جز سرگرمى و بازیچه نیست، و زندگى حقیقى همانا [در] سراى آخرت است؛ اى کاش مى دانستند»(عنکبوت-64) دنیا جایگاهی فانی و موقتی است؛ وسیله و مقدمه ای برای رسیدن به آخرت است. خداوند به بندگانش هشدار می دهد که مبادا وسیله را با مقصد اشتباه بگیرند. دنیا مقصد و غایت نیست؛ تمام ارزش دنیا به این است که در خدمت آخرت باشد. اگر کسی از این مسئله مهم غفلت کند، هم از دنیا و هم از آخرت باز خواهد ماند.

درمان درد دنیادوستی

اکنون که درد حب دنیا و فرجام آن را شناختیم، باید در پی درمان این درد باشیم. نسخه ای که امام زین العابدین(ع) در دعای شریف ابوحمزه ثمالی، برای دور شدن از حب دنیا ارائه کرده اند، محبت و دوستی خداوند متعال و اولیای اوست. باید دل را از محبت به خدای مهربان، چنان لبریز کنیم که جایی برای استقرار محبت و علاقه به دنیا وجود نداشته باشد. باید چنان جانمان را مالامال از محبت و ارادت به پیامبراکرم(ص) و خاندان پاک و مطهرش کنیم که مجالی برای رسوخ محبت دنیا در جانمان به وجود نیاید. محبت به خداوند متعال، رسول گرامی او و خاندان مطهرش، علیهم السلام که برگزیدگان پروردگار عالم هستند، چاره درد مهلک دنیا دوستی است. امام زین العابدین(ع) در فراز دیگری از دعای ابوحمزه ثمالی می فرمایند:«اَللّـهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ اَنْ تَمْلاََ قَلْبی حُبّاً لَکَ»، خدایا، مهربانا! از تو می خواهم دلم را مالامال از محبت خودت کنی. وجودم را چنان از محبتت لبریز کنی که غیر تو در آن جایی نداشته باشد. در سرای دل، جز یک معشوق، که آن هم ذات مقدس توست، ساکن نشود و میل و رغبت درونی ام جز در پی وصال تو و سیراب شدن از دریای رحمت و مهربانی تو نباشد. می خواهم دلم در هوای تو بتپد، اشتیاق دست یافتن به رضایت تو بی تابم کند. این نسخه مؤثر یکی از بزرگ ترین و عالی ترین درس های تربیتی و اخلاقی برای نوعِ بشر است که وجود مقدس امام  سجاد(ع) آن را در دعای ابوحمزه ثمالی ارائه کرده اند. استفاده از این نسخه الهی و معرفتی می تواند کارساز و چاره ساز بسیاری از مشکلات و مسائل فردی و اجتماعی ما باشد. راه واقعی رسیدن به امنیت، آسایش، آرامش و حیات طیبه، چیزی جز ریشه کن کردن دنیادوستی در دل و جایگزین کردن آن با محبت خداوند و اولیای او نیست. ماه رمضان بهترین و ناب ترین فرصت برای استفاده از چنین نسخه ای است. قرائت دعای ابوحمزه ثمالی در سحرهای ماه مبارک رمضان و تدّبر و تفکّر در معانی بلند آن، می تواند راهی نورانی فراروی جویندگان محبت خداوند بگشاید.