موانع قبولی یا کمال نماز

موانع قبولی یا کمال نماز

با توجه به آیات و روایات وارده از پیامبر گرامی اسلام و ائمه علیهم السلام ، بهترین وسیله برای تقرب به خدا نماز می باشد. نماز است که می تواند انسانها را به اوج کمال برساند.

به نام خدا

با توجه به آیات و روایات وارده از پیامبر گرامی اسلام و ائمه علیهم السلام ، بهترین وسیله برای تقرب به خدا نماز می باشد.

نماز است که می تواند انسانها را به اوج کمال برساند.

مرحوم علامه طباطبایی از استاد خود ایت الله قاضی(ره) آن عالم بزرگواری که نقل است از اول اسلام تا بحال عارفی به جامعیت ایشان وجود نداشته است، نقل می کنند که می فرمود: اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند.

خیلی از  افراد  بدنبال درس اخلاق و استاد و گرفتن ذکر و دستورالعمل های عرفانی  هستند، و بوسیله اینها می خواهند به خدا  برسند در حالی که بهترین ابزار برای به خدا رسیدن همین نماز است که ما از آن غافل هستیم.

در این بخش میخواهیم موانعى را بررسی کنیم که در قبولى یا کمال نماز دخیل میباشند. لکن به جهت اهمیت موضوع و محدودیت مقاله، موانع اصلى را به تفصیل در اینجا بیان می نمائیم.

با سیر اجمالى در آیات و روایات چنین بدست مى آید که این موانع دو دسته اند و میتوان آنها را به دو قسمت کاملاً جداگانه تقسیم بندى نمود. یک قسم از آنها جزء موانع درونى میباشند که در حال اقامه نماز باید بدان توجه داشت و سعى در رفع آن نمود و قسم دیگر موانع بیرونى هستند که به عملکرد و رفتار نمازگزار بر میگردد.

قسم اوّل که عبارت بود از عدم حضورقلب، اکتفا به ظاهر نماز، سبک شمردن نماز و  مداومت نکردن در نماز، که اکثراً آشنایی اجمالی با این موانع دارند، امّا بخش دیگر آن که موانع بیرونى  بوده و بسیار حائز اهمیت اند  ، در این فصل به آنها پرداخته و سعى مى شود  توضیحاتى را در ذیل هر کدام، بیان نمائیم.

 مهمترین موانع بیرونى عبارتند از:

1 ـ شرب خمر

نوشیدن شراب و هر ماده اى که زوال عقل را در پى داشته باشد و یا انسان را از حالت تعادل خارج نماید موجب نقص عبادات و عدم قبولى نماز مى شود.

خداوند در چند جاى قرآن کریم انسانهاى مست را از نماز خواندن نهى فرموده است. در سوره مبارکه نساء آیه 43 فرموده: یا ایها الذین آمنوا لاتقربوا الصلاه و انتم سکارى. «اى کسانى که ایمان آورده اید در حالیکه مست هستید به نماز نزدیک نشوید».

یعنى فرد مست نمازش مقبول حق نبوده و داراى اثر نیست چونکه او نمى داند در حال نماز چه مى گوید و با چه کسى در حال راز و نیاز است.

 بنابر این انسان شراب خوار، اگر اهل نماز هم باشد نباید مترصد این باشد که آثار نماز در زندگیش ظاهر گردد.

2 ـ خوددارى از بول در حال نماز

از جمله عواملى که موجب عدم کمال نماز است و باعث مىشود که نماز در روح نمازگزار اثر نبخشیده و تأثیر تکاملى نداشته باشد خوددارى از بول و باد معده است. چنانچه در رساله هاى عملیه مراجع تقلید آن را از مکروهات در نماز دانسته اند یعنى بهتر است که در این حالت فرد قیام به نماز نکند.

در روایتى از امام صادق(علیه السلام) وارد شده است که فرموده اند: لا صلاةَ لحاقِن وَلا حاقب. «کسى که در حال خوددارى از بول یا باد معده نماز بخواند نمازش کامل نیست»(1).

البته این شاید بدان جهت باشد که شخص نمازگزار در چنین حالتى فاقد تمرکز حواس بوده و به فکر نمازش نیست. کسى که در حال عمل عبادى توجه بدان نداشته باشد و نداند که مشغول چه کارى مى باشد مسلّم است که آثار و نتایج آن را نیز نخواهد دید.

3 ـ پرخورى باعث کسالت از اقامه نماز است

پرخوردن مضرات بسیارى در پى دارد که یکى از آنها، زیان به عبادت و نماز است. کسى که با شکم پر قیام به نماز نماید از نمازش چندان بهرهاى نمى برد و نمازش به او سودى نمى بخشد چون بدون نشاط و شادابى بلکه با کسالت و بى حالى به خداوند توجه کرده است و چنین شخصى از عبادتش چندان طرْفى نبندد و به عمق و حقیقت عبادت نرسد به همین خاطر او را در ملکوت آسمانها راهى نیست چنانچه ابن عباس از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) روایت کرد که فرمودند: لایدْخُل ملکوت السماءِ مَنْ مَلاء بَطنُهُ. «کسى که شکمش پر باشد وارد ملکوت آسمان نشود»(2).

حکیمى گفته است که علم و حکمت را در گرسنگى نهاده اند و جهل و معصیت را در سیرى و انسانهاى مۆمن در دین و دنیا سودمندتر از گرسنگى ندیده اند و طالب آخرت را چیزى زیانکارتر از پرخوردن نباشد.

ابوطالب مکى گوید: مَثَل شکم مَثَل طبل است آواز آن به این خوش است که سبک و تنگ و تهى است پس چون شکم خالى باشد تلاوت خوشتر و قیام براى خدا طولانى تر و خواب اندک باشد.

ظاهراً روایت از معصوم است که فرموده اند: اوّل بدعتى که پس از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) گذاشته شد سیرى بود و چون شکم مردمان سیر شد نفس آنها سرکشى کرده و به سوى دنیا متمایل شد(3).

در کم خورى منافعى نهفته است که در پرخورى هیچ یک از آن منافع وجود ندارد. دورى از خداوند، کسالت در عبادت، مردن دل، قساوت قلب، پلیدى باطن و بیمارى جسم همه از آثار زیانبار پرخورى است که بر هر عاقل و عالمى شایسته است از آن بپرهیزد تا این همه ضرر و زیان را متوجه خود نسازد.

 از رسولخاتم(صلى الله علیه وآله وسلم) روایت است که: الفکر نصفُ العبادةِ وقلّةُ الطعامِ هِىَ العبادةُ. «تفکر نصف عبادت است و کم خورى عبادت است»(4).

و کلام گهر بار على(علیه السلام) این است که: «از پرخورى دورى کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهى بدن است»(5). و مى دانیم که نماز با کسالت نماز منافقان است نه مۆمنان(6).

4 ـ ریا و خودنمایى در نماز

قبلاً به این نکته اشاره شد که شرط کمال و صحت نماز، حضور قلب و اخلاص است و آن کس که شائبه ریا در نمازش باشد، نماز او مقبول حق قرار نمى گیرد.

چون اقامه چنین نمازى براى خدا نخواهد بود و هر عملى که اغراض و اهداف غیر الهى در آن باشد در راستاى همان هدف پذیرفته است.

 امّا نزد بارگاه الهى پذیرشى براى آن نیست در حدیث از امام صادق(علیه السلام) رسیده است که فرمودند:«چون روز قیامت فرارسد بندهاى را مى آورند که اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا مىکند به وى مى گویند: تو بدان جهت نمازگزاردى که تو را مدح و ستایش کنند پس به ملائکه دستور مى رسد او را به سوى آتش ببرند»

چون نماز فرمان الهى است و نشانه ستایش عبد به معبود مى باشد اگر براى غیر خالق و معبود اقامه گردد خود نوعى شرک نیز محسوب مى شود چون عملى که باید براى خدا انجام گیرد در غایت و هدف آن غیر خدا هم دخیل بوده است.

و حتى اگر غیر خدا نبود آن عمل انجام نمى گرفت و به همین خاطر نمازگزارى که نمازش را براى نشان دادن خود به مردم و یا ستایش و مدح دیگران اقامه نماید مشرک تلقى شده است.

 چنانچه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمودهاند: مَنْ صلّى صلاةً یُرائى بها فَقَدْ اَشْرک. «کسى که براى خود نمایى نماز بخواند مشرک است»(7).

---

پی نوشت ها :

1ـ المحجة البیضاء، ج1 ص254.

2 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.

3 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.

4 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.

5 ـ غرر الحکم، ص80.

6 ـ سوره مبارکه نساء، آیه 142. و سوره مبارکه توبه، آیه 54.

7 ـ بحار الانوار، ج 67، ص 222

منابع:

این مقاله برگرفته از سایت اندیشه قم می باشد.