الهم عجل لولیک الفرج
مذهبی سرگرمی آموزشیالهم عجل لولیک الفرج
مذهبی سرگرمی آموزشیخلاصه ای از مشخصات صادق آل محمد
خلاصه ای از مشخصات صادق آل محمد
اسم : جعفر
لقبها : صادق- مصدق - محقق - کاشف الحقایق - فاضل - طاهر
- قائم - منجی - صابر
کنیه : ابوعبدالله - ابواسماعیل
- ابوموسی
نام پدر : حضرت امام محمد باقر ( علیه السلام )
نام مادر : فاطمه ( ام فروه ) دختر قاسم بن محمد بن ابی
بکر
زمان تولد : هفدهم ربیع
الاول سال 83 هجری
در روز جمعه یا دوشنبه ( بنا بر اختلاف ) در هنگام طلوع
فجر مصادف با میلاد حضرت رسول . بعضی ولادت ایشان را روز
سه شنبه هفتم رمضان و سال ولادت ایشان را نیز برخی سال 80
هجری ذکر کرده اند .
محل تولد : مدینه منوره
عمر شریفش : 65 سال
مدت امامت : 34 سال
زمان رحلت ( شهادت ) : 25 شوال سال 148 هجری درباره زمان
شهادت نیز گروهی ماه شوال و دسته ای دیگر 25 رجب را بیان
کردند .
قاتل : منصور دوانیقی بوسیله زهر
محل دفن : قبرستان بقیع
زنان معروف حضرت : حمیده دختر صاعد مغربی ، فاطمه دختر
حسین بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب( علیهم السلام )
فرزندان پسر : موسی ( علیه السلام ) - اسماعیل
- عبدالله - افطح - اسحاق - محمد - عباس - علی
فرزندان دختر : ام فروه - فاطمه - اسما که اسماعیل ،
عبدالله وام فروه مادرشان فاطمه دختر حسین بن علی بن حسین
( علیهما السلام )( نوه امام سجاد ) است . وامام موسی کاظم
(علیه السلام) ، اسحاق و محمد که مادرشان حمیده خاتون می
باشد . وعباس ، علی ، اسماء و فاطمه که هر یک از مادری به
دنیا آمده اند .
نقش روی انگشتر حضرت : ما شاء الله لا قوة إلا بالله ،
أستغفرالله .
اصحاب معروف امام صادق (علیه السلام) : ابان بن تغلب -
اسحاق بن عمار- برید - صفوان بن مهران - ابوحمزه ثمالی –
حریر بن عبدالله سجستانی زراره بن اعین شیبانی - عبدالله
بن ابی یعفور-عمران بن عبدالله اشعری قمی .
روز زیارت ایشان : روزهای سه شنبه می باشد .
رخسار حضرت : بیشتر شمایل آن حضرت مثل پدرشان امام باقر
(علیه السلام) بود . جز آنکه کمی لاغرتر و بلند تر بودند .
مردی میانه بالا ، سفید روی ، پیچیده موی و پیوسته صورتشان
چون آفتاب می درخشید . در جوانی موهای سرشان سیاه و در
پیری سفیدی موی سرشان بر وقار و هیبتشان افزوده بود . بینی
اش کشیده و وسط آن اندکی برآمده بود وبر گونه راستش خال
سیاه رنگی داشت .
ریش مبارک آن جناب نه زیاد پرپشت و نه زیاد کم پشت بود .
دندانهایش درشت و سفید بود ومیان دو دندان
پیشین آن گرامی فاصله وجود داشت . بسیار لبخند می زد و چون
نام پیامبر برده می شد رنگ از رخسارش تغییر می کرد .
مختصری از زندگانى حضرت امام صادق (ع)
1. امام صادق ( ع )
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رئیس مذهب جعفرى ( شیعه ) در روز
17ربیع الاول سال 83 هجرى چشم به جهان گشود .
پدرش امام محمد باقر ( ع ) و مادرش "ام فروه" دختر قاسم بن محمد بن
ابى بکر مى‌باشد.
کنیه آن حضرت : "ابو عبدالله" و لقبش "صادق" است . حضرت صادق تا سن
12 سالگى معاصر جد گرامیش حضرت سجاد بود و مسلما تربیت اولیه او تحت نظر
آن بزرگوار صورت گرفته و امام ( ع ) از خرمن دانش جدش خوشه‌چینى کرده
است .
پس از رحلت امام چهارم مدت 19 سال نیز در خدمت پدر بزرگوارش امام محمد
باقر ( ع ) زندگى کرد و با این ترتیب 31 سال از دوران عمر خود را در
خدمت جد و پدر بزرگوار خود که هر یک از آنان در زمان خویش حجت خدا بودند
، و از مبدأ فیض کسب نور مى‌نمودند گذرانید .
بنابراین صرف نظر از جنبه الهى و افاضات رحمانى که هر امامى آن را دار
مى‌باشد ، بهره‌مندى از محضر پدر و جد بزرگوارش موجب شد که آن حضرت با
استعداد ذاتى و شم علمى و ذکاوت بسیار ، به حد کمال علم و ادب رسید و
در عصر خود بزرگترین قهرمان علم و دانش گردید .
پس از درگذشت پدر بزرگوارش 34 سال نیز دوره امامت او بود که در این
مدت "مکتب جعفرى" را پایه‌ریزى فرمود و موجب بازسازى و زنده نگهداشتن
شریعت محمدى ( ص ) گردید .
زندگى پر بار امام جعفر صادق ( ع ) مصادف بود با خلافت پنج نفر از بنى
امیه ( هشام بن عبدالملک - ولید بن یزید - یزید بن ولید - ابراهیم بن
ولید - مروان حمار ) که هر یک به نحوى موجب تألم و تأثر و کدورت روح
بلند امام معصوم ( ع ) را فراهم مى‌کرده‌اند ، و دو نفر از خلفاى عباسى (
سفاح و منصور ) نیز در زمان امام ( ع ) مسند خلافت را تصاحب کردند و
نشان دادند که در بیداد و ستم بر امویان پیشى گرفته‌اند ، چنانکه امام
صادق ( ع ) در 10 سال آخر عمر شریفش در ناامنى و ناراحتى بیشترى بسر
مى‌برد .
2. عصر امام صادق ( ع )
عصر امام صادق ( ع ) یکى از طوفانى‌ترین ادوار تاریخ اسلام است که از
یک سواغتشاشها و انقلابهاى پیاپى گروههاى مختلف ، بویژه از طرف
خونخواهان امام حسین ( ع ) رخ مى‌داد ، که انقلاب "ابو سلمه" در کوفه
و "ابو مسلم" در خراسان و ایران از مهمترین آنها بوده است . و همین
انقلاب سرانجام حکومت شوم بنى امیه را برانداخت و مردم را از یوغ ستم
و بیدادشان رها ساخت . لیکن سرانجام بنى عباس با تردستى و توطئه ،
بناحق از انقلاب بهره گرفته و حکومت و خلافت را تصاحب کردند . دوره
انتقال حکومت هزار ماهه بنى امیه به بنى عباس طوفانى‌ترین و پر هرج و
مرج ترین دورانى بود که زندگى امام صادق ( ع ) را فراگرفته بود .
و از دیگر سو عصر آن حضرت ، عصر برخورد مکتبها و ایدئولوژیها و عصر تضاد
افکار فلسفى و کلامى مختلف بود ، که از برخورد ملتهاى اسلام با مردم
کشورهاى فتح شده و نیز روابط مراکز اسلامى با دنیاى خارج ، به وجود
آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانى براى فهمیدن و پژوهش پدید آورده
بود .
عصرى که کوچکترین کم کارى یا عدم بیدارى و تحرک پاسدار راستین اسلام
، یعنى امام ( ع ) ، موجب نابودى دین و پوسیدگى تعلیمات حیات‌بخش
اسلام ، هم از درون و هم از بیرون مى‌شد .
اینجا بود که امام ( ع ) دشوارى فراوان در پیش و مسؤولیت عظیم بر دوش
داشت . پیشواى ششم در گیر و دار چنین بحرانى مى‌بایست از یک سو به فکر
نجات افکار توده مسلمان از الحاد و بى‌دینى و کفر و نیز مانع انحراف
اصول و معارف اسلامى از مسیر راستین باشد ، و از توجیهات غلط و وارونه
دستورات دین به وسیله خلفاى وقت جلوگیرى کند .
علاوه بر این ، با نقشه‌اى دقیق و ماهرانه ، شیعه را از اضمحلال و
نابودى برهاند ، شیعه‌اى که در خفقان و شکنجه حکومت پیشین ، آخرین
رمقها را مى‌گذراند ، و آخرین نفرات خویش را قربانى مى‌داد ، و رجال و
مردان با ارزش شیعه یا مخفى بودند ، و یا در کر و فر و زرق و برق حکومت
غاصب ستمگر ذوب شده بودند ، و جرأت ابراز شخصیت نداشتند ، حکومت جدید هم
در کشتار و بى‌عدالتى دست کمى از آنها نداشت و وضع به حدى خفقان‌آور و
ناگوار و خطرناک بود که همگى یاران امام ( ع ) را در معرض خطر مرگ قرار
مى‌داد ، چنانکه زبده‌هایشان جزو لیست سیاه مرگ بودند .
"جابر جعفى" یکى از یاران ویژه امام است که از طرف آن حضرت براى
انجام دادن امرى به سوى کوفه مى‌رفت . در بین راه قاصد تیز پاى امام
به او رسید و گفت : امام ( ع ) مى‌گوید : خودت را به دیوانگى بزن ،
همین دستور او را از مرگ نجات داد و حاکم کوفه که فرمان محرمانه ترور
را از طرف خلیفه داشت از قتلش به خاطر دیوانگى منصرف شد .
جابر جعفى که از اصحاب سر امام باقر ( ع ) نیز مى‌باشد مى‌گوید : امام
باقر ( ع ) هفتاد هزار بیت حدیث به من آموخت که به کسى نگفتم و
نخواهم گفت ...
او روزى به حضرت عرض کرد مطالبى از اسرار به من گفته‌اى که سینه‌ام
تاب تحمل آن را ندارد و محرمى ندارم تا به او بگویم و نزدیک است
دیوانه شوم .
امام فرمود : به کوه و صحرا برو و چاهى بکن و سر در دهانه چاه بگذار و
در خلوت چاه بگو : حدثنى محمد بن على بکذا وکذا ... ، ( یعنى امام باقر
( ع ) به من فلان مطلب را گفت ، یا روایت کرد ) .
آرى ، شیعه مى‌رفت که نابود شود ، یعنى اسلام راستین به رنگ خلفا
درآید ، و به صورت اسلام بنى امیه‌اى یا بنى عباسى خودنمایى کند .
در چنین شرایط دشوارى ، امام دامن همت به کمر زد و به احیا و بازسازى
معارف اسلامى پرداخت و مکتب علمى عظیمى به وجود آورد که محصول و
بازده آن ، چهار هزار شاگرد متخصص ( همانند هشام ، محمد بن مسلم و ... )
در رشته‌هاى گوناگون علوم بودند ، و اینان در سراسر کشور پهناور اسلامى
آن روز پخش شدند .
هر یک از اینان از طرفى خود ، بازگوکننده منطق امام که همان منطق
اسلام است و پاسدار میراث دینى و علمى و نگهدارنده تشیع راستین بودند ،
و از طرف دیگر مدافع و مانع نفوذ افکار ضد اسلامى و ویرانگر در میان
مسلمانان نیز بودند .
تأسیس چنین مکتب فکرى و این سان نوسازى و احیاگرى تعلیمات اسلامى ،
سبب شد که امام صادق ( ع ) به عنوان رئیس مذهب جعفرى ( تشیع ) مشهور
گردد .
لیکن طولى نکشید که بنى عباس پس از تحکیم پایه‌هاى حکومت و نفوذ خود ،
همان شیوه ستم و فشار بنى امیه را پیش گرفتند و حتى از آنان هم گوى
سبقت را ربودند. .
امام صادق ( ع ) که همواره مبارزى نستوه و خستگى‌ناپذیر و انقلابیى
بنیادى در میدان فکر و عمل بوده ، کارى که امام حسین ( ع ) به صورت
قیام خونین انجام داد ، وى قیام خود را در لباس تدریس و تأسیس مکتب و
انسان سازى انجام داد و جهادى راستین کرد .
3. جنبش علمى
اختلافات سیاسى بین امویان و عباسیان و تقسیم شدن اسلام به فرقه‌هاى
مختلف‌و ظ‌هور عقاید مادى و نفوذ فلسفه یونان در کشورهاى اسلامى ، موجب
پیدایش یک نهضت علمى گردید . نهضتى که پایه‌هاى آن بر حقایق مسلم
استوار بود . چنین نهضتى لازم بود ، تا هم حقایق دینى را از میان
خرافات و موهومات و احادیث جعلى بیرون کشد و هم در برابر زندیقها و
مادیها با نیروى منطق و قدرت استدلال مقاومت کند و آراى سست آنها را
محکوم سازد . گفتگوهاى علمى و مناظ‌رات آن حضرت با افراد دهرى و مادى
مانند "ابن ابى العوجاء" و "ابو شاکر دیصانى" و حتى "ابن مقفع" معروف
است .
به وجود آمدن چنین نهضت علمى در محیط آشفته و تاریک آن عصر ، کار هر
کسى نبود ، فقط کسى شایسته این مقام بزرگ بود که مأموریت الهى داشته
باشد و از جانب خداوند پشتیبانى شود ، تا بتواند به نیروى الهام و پاکى
نفس و تقوا وجود خود را به مبدأ غیب ارتباط دهد ، حقایق علمى را از دریاى
بیکران علم الهى به دست آورد ، و در دسترس استفاده گوهرشناسان حقیقت
قرار دهد .
تنها وجود گرامى حضرت صادق ( ع ) مى‌توانست چنین مقامى داشته باشد ،
تنها امام صادق ( ع ) بود که با کناره‌گیرى از سیاست و جنجالهاى سیاسى
از آغاز امامت در نشر معارف اسلام و گسترش قوانین و احادیث راستین دین
مبین و تبلیغ احکام و تعلیم و تربیت مسلمانان کمر همت بر میان بست .
زمان امام صادق ( ع ) در حقیقت عصر طلایى دانش و ترویج احکام و تربیت
شاگردانى بود که هر یک مشعل نورانى علم را به گوشه و کنار بردند و در
"خودشناسى" و "خداشناسى" مانند استاد بزرگ و امام بزرگوار خود در هدایت
مردم کوشیدند .
در همین دوران درخشان - در برابر فلسفه یونان - کلام و حکمت اسلامى رشد
کرد و فلاسفه و حکماى بزرگى در اسلام پرورش یافتند . همزمان با نهضت
علمى و پیشرفت دانش بوسیله حضرت صادق ( ع ) در مدینه ، منصور خلیفه
عباسى که از راه کینه و حسد ، به فکر ایجاد مکتب دیگرى افتاد که هم
بتواند در برابر مکتب جعفرى استقلال علمى داشته باشد و هم مردم را
سرگرم نماید و از خوشه‌چینى از محضر امام ( ع ) بازدارد .
بدین جهت منصور مدرسه‌اى در محله "کرخ" بغداد تأسیس نمود . منصور در این
مدرسه از وجود ابو حنیفه در مسائل فقهى استفاده نمود و کتب علمى و
فلسفى را هم دستور داد از هند و یونان آوردند و ترجمه نمودند ، و نیز مالک
را - که رئیس فرقه مالکى است - بر مسند فقه نشاند ، ولى این مکتبها
نتوانستند وظ‌یفه ارشاد خود را چنانکه باید انجام دهند .
امام صادق ( ع ) مسائل فقهى و علمى و کلامى را که پراکنده بود ، به
صورت منظم درآورد ، و در هر رشته از علوم و فنون شاگردان زیادى تربیت
فرمود که باعث گسترش معارف اسلامى در جهان گردید . دانش‌گسترى امام (
ع ) در رشته‌هاى مختلف فقه ، فلسفه و کلام ، علوم طبیعى و ... آغاز شد
. فقه جعفرى همان فقه محمدى یا دستورهاى دینى است که از سوى خدا به
پیغمبر بزرگوارش از طریق قرآن و وحى رسیده است .
بر خلاف سایر فرقه‌ها که بر مبناى عقیده و رأى و نظر خود مطالبى را کم
یا
زیاد مى‌کردند ، فقه جعفرى توضیح و بیان همان اصول و فروعى بود که در
مکتب اسلام از آغاز مطرح بوده است . ابو حنیفه رئیس فرقه حنفى درباره
امام صادق ( ع ) گفت : من فقیه‌تر از جعفرالصادق کسى را ندیده‌ام و
نمى‌شناسم . فتواى بزرگترین فقیه جهان تسنن شیخ محمد شلتوت رئیس
دانشگاه الازهر مصر که با کمال صراحت عمل به فقه جعفرى را مانند مذاهب
دیگر اهل سنت جایز دانست - در روزگار ما - خود اعترافى است بر استوارى
فقه جعفرى و حتى برترى آن بر مذاهب دیگر . و اینها نتیجه کار و عمل آن
روز امام صادق ( ع ) است .
در رشته فلسفه و حکمت حضرت صادق ( ع ) همیشه با اصحاب و حتى کسانى
که از دین و اعتقاد به خدا دور بودند مناظ‌راتى داشته است . نمونه‌اى از
بیانات امام ( ع ) که در اثبات وجود خداوند حکیم است ، به یکى از
شاگردان واصحاب خود به نام "مفضل بن عمر" فرمود که در کتابى به نام
"توحید مفضل" هم اکنون در دست است . مناظ‌رات امام صادق ( ع ) با
طبیب هندى که موضوع کتاب "اهلیلجه" است نیز نکات حکمت‌آموز بسیارى
دارد که گوشه‌اى از دریاى بیکران علم امام صادق ( ع ) است . براى
شناسایى استاد معمولا دو راه داریم ، یکى شناختن آثار و کلمات او ، دوم
شناختن شاگردان و تربیت‌شدگان مکتبش .
کلمات و آثار و احادیث زیادى از حضرت صادق ( ع ) نقل شده است که ما
حتى قطره‌اى از دریا را نمى‌توانیم به دست دهیم مگر "نمى از یمى" . اما
شاگردان آن حضرت هم بیش از چهار هزار بوده‌اند ، یکى از آنها "جابر بن
حیان" است . جابر از مردم خراسان بود . پدرش در طوس به داروفروشى
مشغول بود که به وسیله طرفداران بنى امیه به قتل رسید . جابر بن
حیان پس از قتل پدرش به مدینه آمد . ابتدا در نزد امام محمد باقر ( ع )
و سپس در نزد امام صادق ( ع ) شاگردى کرد . جابر یکى از افراد عجیب
روزگار و از نوابغ بزرگ جهان اسلام است .
در تمام علوم و فنون مخصوصا در علم شیمى تألیفات زیادى دارد ، و در
رساله‌هاى خود همه جا نقل مى‌کند که ( جعفر بن محمد ) به من چنین گفت
یا تعلیم داد یا حدیث کرد . از اکتشافات او اسید ازتیک ( تیزآب ) و تیزاب
سلطانى و الکل است .
وى چند فلز و شبه فلز را در زمان خود کشف کرد . در دوران "رنسانس اروپا"
در حدود 30. رساله از جابر به زبان آلمانى چاپ و ترجمه شده که در
کتابخانه‌هاى برلین و پاریس ضبط است .
حضرت صادق ( ع ) بر اثر توطئه‌هاى منصور عباسى در سال 148 هجرى مسموم و
در قبرستان بقیع در مدینه مدفون شد . عمر شریفش در این هنگام 65 سال
بود . از جهت اینکه عمر بیشترى نصیب ایشان شده است به "شیخ الائمه"
موسوم است .
حضرت امام صادق ( ع ) هفت پسر و سه دختر داشت .
پس از حضرت صادق ( ع ) مقام امامت بنا به امر خدا به امام موسى
کاظم ( ع ) منتقل گردید .
دیگر از فرزندان آن حضرت اسمعیل است که بزرگترین فرزند امام بوده و
پیش از وفات حضرت صادق ( ع ) از دنیا رفته است . طایفه اسماعیلیه به
امامت وى قائلند .
4. خلق و خوى حضرت صادق ( ع )
حضرت صادق ( ع ) مانند پدران بزرگوار خود در کلیه صفات نیکو و سجایاى
اخلاقى سرآمد روزگار بود . حضرت صادق ( ع ) داراى قلبى روشن به نور
الهى و در احسان و انفاق به نیازمندان مانند اجداد خود بود . داراى حکمت
و علم وسیع و نفوذ کلام و قدرت بیان بود .
با کمال تواضع و در عین حال با نهایت مناعت طبع کارهاى خود را شخصا
انجام مى‌داد ، و در برابر آفتاب سوزان حجاز بیل به دست گرفته ، در
مزرعه خود کشاورزى مى‌کرد و مى‌فرمود : اگر در این حال پروردگار خود را
ملاقات کنم خوشوقت خواهم بود ، زیرا به کد یمین و عرق جبین آذوقه و
معیشت خود و خانواده‌ام را تأمین مى‌نمایم .
ابن خلکان مى‌نویسد : امام صادق ( ع ) یکى از ائمه دوازده‌گانه مذهب
امامیه و از سادات اهل بیت رسالت است . از این جهت به وى صادق
مى‌گفتند که هر چه مى‌گفت راست و درست بود و فضیلت او مشهورتر از آن
است که گفته شود . مالک مى‌گوید : با حضرت صادق ( ع ) سفرى به حج
رفتم ، چون شترش به محل احرام رسید ، امام صادق ( ع ) حالش تغییر کرد
، نزدیک بود از مرکب بیفتد و هر چه مى‌خواست لبیک بگوید ، صدا در گلویش
گیر مى‌کرد . به او گفتم : اى پسر پیغمبر ، ناچار باید بگویى لبیک ، در
جوابم فرمود : چگونه جسارت کنم و بگویم لبیک ، مى‌ترسم خداوند در جوابم
بگوید : لا لبیک ولا سعدیک .