آداب معاشرت پیامبر اکرم(ص)

آداب معاشرت پیامبر اکرم(ص)

در این باب نیز روایات بسیاری نقل شده که هر یک بیانگر خلق و خوی و آداب معاشرت نیکوی پیامبر اکرم(ص) است که می‌تواند راهنمای مناسبی برای پیروان آن حضرت باشد.دیلمی در کتاب   «ارشاد القلوب» روایت کرده که: آن حضرت اگر به خوردن چیزی دعوت می‌شد، آن را کوچک نمی‌شمرد؛ هر چند خرمایی پوسیده باشد.‌ مخارج زندگی ایشان سبک و دارای طبع بزرگ و خوش معاشرت و خوش‌رو بود.

بدون اینکه بخندد، همیشه تبسّمی بر لب داشت، بدون اینکه چهره‌اش درهم کشیده باشد، اندوهگین به نظر می‌رسید، بدون اینکه از خود ذلّتی نشان دهد، همواره متواضع بود، بدون اینکه اسراف بورزد، سخی بود. دل‌نازک و به همه مسلمانان مهربان بود و هرگز دست طمع به سوی چیزی دراز نکرد.

تواضع و فروتنی از خصوصیّات بارز آن حضرت بود تا آنجا که ایشان در جایی می‌فرماید: «از چند چیز تا هنگام مرگ دست بر نمی‌دارم، روی زمین با بردگان غذا خوردن، لباس پشمینه پوشیدن و به کودکان سلام کردن تا اینکه بعد از من سنّت شود.»در کتاب «اخلاق» از ابوالقاسم کوفی نقل شده که گفت: رسول خدا(ص) برای خود از کسی انتقام نگرفت؛ بلکه از آنان که آزارش می‌دادند، می‌گذشت و آنان را عفو می‌کرد.

پیامبر(ص) نیز در روایات مختلف به رفتار و آداب معاشرت خود اشاره کرده است؛ چنان که در کتاب «کافی» از امام صادق(ع) در حدیثی از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: «پروردگارم! به من فرمان داد که مسلمانان فقیر را دوست بدارم.» همچنین در حدیثی از رسول خدا(ص)‌ نقل شده که فرمود: «جبرئیل از جانب پروردگارم بر من نازل شده و گفت: ای محمّد بر تو باد که حسن خلق را بر خود ملازم سازی؛ زیرا که بدخلقی خیر دنیا و آخرت را از بین می‌برد»، سپس آن حضرت فرمود: «آگاه باشید که شبیه‌ترین شما به من کسانی هستند که اخلاقشان از همه نیکوتر باشد.»

خداوند بزرگ نیز در قرآن کریم هنگامی که می‌خواهد پیامبر اکرم(ص) را به انسان‌ها معرفی کند، بزرگ‌ترین مدالی را که به برگزیده‌اش می‌دهد، ستایش خلق نیکوی اوست، به طوری که خطاب به آن حضرت می‌فرماید: «انّک لعلی خلق عظیم؛ به راستی که ای پیامبر تو به نیکو خلقی آراسته‌ای.»

آداب سفر کردن رسول خدا(ص)

شیخ صدوق در «فقیه» از امام باقر(ع) روایت کرده که فرمود: «رسول خدا(ص) روز پنجشنبه مسافرت می‌کرد.» در کتاب «من لا یحضره الفقیه» روایت شده که رسول خدا(ص) با مؤمنانی که می‌خواستند به مسافرت روند، تودیع می‌کرد و می‌فرمود: «خداوند تقوا را توشه شما قرار دهد و هر خیری را به سوی شما پیش آورد و حاجات شما را برآورد و دین و دنیای شما را نگه دارد و شما را به سوی من سالم برگرداند.»

قطب راوندی در «لبّ الالباب» روایت کرده که رسول خدا(ص) از منزلی به منزل دیگر کوچ نمی‌کرد؛ مگر آنکه در آن دو رکعت نماز می‌خواند و می‌فرمود: «تا برایم به نماز خواندن گواهی دهد.»همچنین از امام صادق(ص) روایت شده که فرمود:‌ «رسول خدا(ص) در سفر چون از بلندی‌ها سرازیر می‌شد، می‌گفت: «سبحان الله» و چون بر بلندی‌ها بالا می‌رفت، می‌گفت: «الله اکبر».در «کافی» از ابوالحسن(ع) روایت شده که فرمود: «رسول خدا(ص) صبحگاهان از «منی» که حرکت می‌فرمود، از راه «ضب» می‌آمد و هنگام برگشتن از راه میان «معشر و عرفه» بر می‌گشت و به طور کلّی آن حضرت از راهی که می‌رفت، در مراجعت از راه دیگری برمی‌گشت.»

آداب لباس پوشیدن پیامبر اکرم(ص)

غزالی در «احیاء العلوم» در خصوص نحوه لباس پوشیدن رسول خدا(ص) می‌گوید: آن حضرت لباس سبز را دوست داشت، قبایی داشت از سندس که چون بر تن می‌کرد، رنگ سبز آن با سفیدی رنگ آن حضرت نمایی جذّاب و زیبا داشت. اغلب لباس‌هایش سفید بود و می‌فرمود: «زنده‌های خود را سفید بپوشانید و مردگان خود را در آن کفن کنید.»

لباسی که روی همه لباس‌ها می‌پوشید، با زعفران رنگ شده و بسا با همان یک لباس با مردم نماز جماعت می‌خواند. چون لباس نو می‌پوشید، لباس‌های کهنه خود را به فقیر می‌داد و می‌فرمود: «هر مسلمانی که برای رضا خدا، لباس‌های کهنه خود را به یک مسلمان بپوشاند، مادامی که آن لباس به تن فقیر است، در ضمانت و نگه‌داری و خیر خداوند خواهد بود، خواه دهنده لباس زنده باشد یا در قید حیات نباشد.»شیخ صدوق در کتاب «خصال» از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: «رسول خدا(ص) از پوشیدن چیزی که به رنگ سیاه باشد، کراهت داشت؛ مگر در سه چیز: عمّامه، کفش و عبا.»

آداب نظافت و زینت پیامبر(ص)

نظافت و زینت از جمله مواردی بود که پیامبر(ص) برای آن اهمّیت و ارزش بسیاری قائل بود و همواره به دیگران نیز توصیه می‌کرد تا خود را پاک و پاکیزه نگه دارند. حضرت محمّد(ص) عطر را بسیار دوست داشت و اگر عطری به ایشان تعارف می‌شد، خود را با آن معطّر می‌ساخت. در «ذخیر العباد» نقل است که محبوب‌ترین عطرها پیش آن حضرت مشک بود. در «کافی» از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «رسول خدا(ص) بیش از آن مقداری که برای خوراک خرج می‌کرد، به عطر پول می‌داد.»

در کتاب «مکارم» روایت شده که رسول خدا(ص) به حضرت علی(ع) فرمود: «یا علی! بر تو باد که هر جمعه خود را خوشبو کنی؛ زیرا که آن از سنّت من است و تا زمانی که بوی آن از تو استشمام شود، برایت حسنه می‌نویسند.» در کتاب «عروس» تألیف جعفر بن احمد، از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: «دوستم جبرئیل به من گفت: یک روز در میان خود را معطّر ساز و روزهای جمعه حتماً این کار ترک نشود.»

آداب فراش حضرت محمّد(ص)

طبرسی در «مکارم» گوید: زیرانداز رسول خدا(ص) یک عبا و متّکایش از پوست و بار آن از لیف خرما بود، دیگری نیز از پوست داشت که بار آن از لیف خرما بود و یک عبای دیگر داشت که به هر جا نقل مکان می‌فرمود، آن را برایش دو طاقه فرش می‌کردند. در «مکارم» همچنین نقل است که آن حضرت(ص) گاهی از اوقات روی حصیر می‌خوابید و جز همان حصیر چیز دیگری زیرانداز نداشت.در «خصال» از امام صادق(ع) از آباء گرامی‌اش از امام علی(ع) در حدیث اربعماه روایت شده که فرمود: «بیداری آخر شب، باعث تندرستی و خوشنودی پروردگار و در معرض رحمت حق قرار گرفتن است، علاوه بر اینکه تمسّک به شیوه پیغمبران است.»

در کافی از محمّد بن مروان روایت شده که: امام صادق(ع) فرمود: «آیا به شما خبر بدهم، هنگامی که رسول خدا(ص) به بستر خواب می‌رفت، چه می‌گفت؟ من عرض کردم: بلی بفرمایید. امام صادق(ع) فرمود: آن حضرت «آیـه الکرسی» را می‌خواند، سپس می‌گفت: « به نام خدا، ایمان به خدا دارم و از طاغوت بیزارم، بار الها! در خواب و بیداری مرا حفظ فرما.»

سیّد بن طاووس در «فلاح السّائل» از امام هادی(ع) روایت می‌کند که آن حضرت فرمود: «ما اهل بیت موقع خوابیدن چند چیز را رعایت می‌کنیم، طهارت داشتن، صورت بر کف دست راست نهادن، 34 مرتبه الله اکبر، 33 مرتبه سبحان‌ الله، 33 مرتبه الحمدالله و آیه «شهد ان لا اله ‌الّا‌ هو» را تا آخر خواندن، پس هر کس به آن عمل کند، بهره خود را از شب گرفته است. در کتاب «التّهذیب» از حضرت صادق(ع) روایت شده که فرمود: «بر ما باد که نماز شب را ترک نکنید؛ زیرا که سنّت پیغمبران است.»