تکالیف شیعیان در دروان غیبت امام عصر(عج)تکلیف دهم و یازدهم

تکالیف شیعیان در دروان غیبت امام عصر(عج)تکلیف دهم و یازدهم

(تصحیح عقاید و تقویت آن)

«از ابوحمزه‌ی ثمالی، از امام زین‌العادین علیه‌السلام روایت شده است که آن حضرت فرمودند: آیه‌ی «بعضی از صاحبان رحم(خویشان و نزدیکان) نسبت به بعضی دیگر در کتاب خدا اولویت دارند» در مورد ما نازل شده، همچنین، آیه «و خدا آن را سخنی پایدار در پشت ابراهیم قرار داد» در مورد ما نازل شده و امامت تا روز قیامت در پشت حسین‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام است. قائم ما دو غیبت دارد که یکی از آنها از دیگری طولانی‌تر است: اولی شش روز و شش ماه و شش سال است. اما مدت دومی طولانی می‌شود تا اینکه بیشتر کسانی که به امامت آن حضرت و غیبت ایشان قایل‌اند از آن برمی‌گردند و هیچ‌کس بر این اعتقاد ثابت نمی‌ماند مگر آن که یقین او محکم و قوی باشد و اعتقادش صحیح...» ¹

در این روایت به دو تکلیف مهم – که عصاره‌ی بقیه تکالیف است- اشاره شده و آن دو از این قرار است:

1-     صحیح بودن معرفت و دیگری

2-     تقویت آن

در ادبیات عرب، واقع شدن کلمه‌ی نکره در محدوده‌ی نفی را مفید عمومیت و شمول می‌دانند. از این جهت، در آخر روایت، حضرت امام زین‌العابدین علیه‌السلام پایداری و اعتقاد به امام زمان علیه‌السلام را از همه کس نفی می‌فرمایند مگر کسی که اولا، اعتقادش را از راه صحیح به دست آورده باشد، ثانیاً، یقین او به معتقداتش قوی و محکم باشد.  

حال، باید ببینیم از نظر خود حضرات معصومین علیهم ‌السلام این معرفت صحیح از چه راهی به دست می‌آید و چگونه می‌توانیم اعتقادی استوار و محکم داشته باشیم؟

برای پاسخ به این دو پرسش، باید بدانیم که معرفت از نظر ایشان چیست تا راه صحیح آن را بیابیم.

از زید زرّاد، از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که آن حضرت فرمودند: امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «پسرم، منزلت و رتبه‌ی شیعیان را بنا بر مقدار روایت کردن آنها و معرفت آنها بشناس، چرا که معرفت همان فهم روایت است و مؤمن به سبب فهمیدن روایات به دورترین درجات ایمان می‌رسد.

من در کتابی که از آن حضرت علی علیه السلام بود نگاه کردم و در آن کتاب، این مطلب را دیدم: ارزش و منزلت هر فردی به اندازه‌ی معرفت اوست....»²

بنابراین، از نظر خاندان عصمت، معرفت همان فهمیدن روایات این خاندان است و هر چه این فهم بیشتر شود، معرفت انسان افرایش پیدا می‌کند.

از اینجا معلوم می‌شود که یگانه راه به دست آوردن معرفت صحیح مراجعه به در این خانه است که خانه‌ی وحی است و کتاب و سنت در آن هست، چنان که امام صادق علیه‌السلام نیز این مطلب را برای سلمه‌بن‌مهلیل و حکم‌بن‌عتیبه فرمودند:

«شما به شرق عالم بروید و یا به غرب عالم، هرگز علم صحیحی را پیدا نمی‌کنید مگر آنچه از نزد ما اهل بیت رسیده باشد» ³

نیز در روایتی دیگر به یونس‌بن‌ظبیان فرمودند:

«اگر علم صحیح خواستی، نزد ما اهل‌بیت است. ماییم اهل ذکری که خدا فرمود: «از اهل ذکر سؤال  کنید، اگر نمی‌دانید» ⁴

در روایت دیگر تعبیر این چنین است:

«از فضیل‌ روایت شده که گفت: شنیدم امام باقر علیه‌السلام می‌فرمودند: «تمام آنچه (از علوم که) از این خانه بیرون نیامده باشد باطل است».

از این جهت است که می‌بینیم امام علیه‌السلام می فرمایند:

«کسی که دینش را از کتاب خدا و و سنت پیامبرش صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بگیرد، قبل از آنکه این دین به دست آمده از بین برود. کوهها از بین می‌روند و کسی که دینش را از دهان افراد(یعنی از آنچه ساخته‌ی ذهن آنهاست و بر دهانشان جاری می‌شود) بگیرد ، همان افراد(یا افرادی دیگر) آن را باطل خواهند کرد.

تعبیر «زالت الجبال قبل أن یزول» می‌فهماند که اگر دین از راه کتاب و سنت به دست آید، از چنان استواری و استحکامی برخوردار خواهد بود که کوههای عالم از بین می‌رود، ولی این اعتقاد نابود نمی‌شود. بنابراین اگر انسان بخواهد معارفی صحیح و سالم داشته باشد ، همین جا باید بگوییم که سلمان از علما گردید، چرا که حضرت امام سجاد علیه‌السلام فرمودند: «یگانه علت اینکه سلمان از علما شد آن است که اومردی بود از ما اهل‌بیت.»

مقام «منّا أهل البیت» را به کسی می‌دهند که فقط از این خانواده کسب علم کرده باشد

چنان که امیرالمؤمنین علیه‌السلام به کمیل‌بن زیاد نخعی فرمودند:

«کمیل، اگر (علم را) از کسی غیر از ما کسب نکنی، از ما خواهی شد.»

در نتیجه ، چنین شخصی که فقط از اهل‌بیت علیهم‌السلام کسب علم کرده باشد از علما خواهد شد، چرا که روایت مربوط به سلمان، به اصطلاح، قضیه‌ای مخصوص العلّه است و نسبت به هر کسی که این علت در او یافت شود، عمومیت دارد. البته اهمیت این مطلب با توجه به روایت صدر بحث بیشتر روشن می‌شود؛ چرا که در زمان غیبت امام عصر علیه‌السلام برای حفظ دین، چاره‌ای نیست مگر اینکه معرفتی صحیح و یقینی محکم داشته باشیم و چون ارتباط مستقیم با امامان هدایتگر (به حس ظاهر) بر ایمان مقدور نیست، یگانه راه تحصیل معرفت مراجعه به احادیث ایشان و دوری از کسانی است که می‌خواهند معارف الاهی را از غیر این راه به دیگران بیاموزند. التزام به تحصیل دین و معرفت از کتاب و سنت و رفتن به دنبال آن باعث می‌شود ملکه‌ی یقین در انسان ایجاد شود و همین ملکه است که به تعبیر امیرالمؤمنین علیه‌السلام یگانه راه دوری از سرگردانی در زمان غیبت و پایدار ماندن بر دین است، آنجا که فرمودند:

«از حسین‌بن‌خالد، از امام رضا، از پدران گرامیشان، از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل شده است که (به امام حسین علیه‌السلام) فرمودند: «حسین جان، نهمین از فرزندان تو همان قیام‌کننده‌ی به حق است که دین را ظاهر می‌کند و عدل را گسترش می‌دهد.»

امام حسین علیه‌السلام فرمودند: به پدرم عرض کردم: «ای امیرمؤمنان، این مطلب واقع خواهد شد؟» ایشان فرمودند: «بله. اما قسم به خدایی که محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را به نبوت برانگیخت واو را بر همه‌ی مخلوقات برگزید، بعد از پنهان شدن و سرگردانی‌ای برای مردم که کسی در آن بر دین پایدار نمی‌ماند مگر افرادی که اخلاص دارند و با ملکه‌ی یقین همراه‌اند...»⁵

پس جا دارد که شیعیان از این دستورها تخطّی نکنند و بدبختی را در سرنوشت خود رقم نزنند. آری، باید راه را از بیراهه تشخیص دهیم و در آن، صحیح و استوار قدم برداریم و از صمیم قلب، این دعا را بخوانیم:

«اَللَّهُمَّ و لا تَسْلُبنا الیَقینَ لِطؤُلِ الاَمَدِ فی غَیبَتِهِ و انقِطاعِ خَبَرِهِ عَنّا وَ لا تُنْسِنا ذِکرَهُ و انتِظارَه و الایمانَ به و قُوَّهَ الیَقینِ فی ظُهُورِه...»

منابع:

1-بحارالانوار:51/134 ح1 

2-بحارالانوار: 2/184 ح 4        

3-بحارالانوار: 2/92 ح20       

4-معرفت امام عصر(ع): 222  

5-بحارالانوار:51/110 ح2